Algemene Informatie

Geschiedenis - oorsprong
Het verleden van de Wintelrese Kerkhof belicht.
Door: Marcel van Hest.

In Wintelre neemt het kerkhof voor veel inwoners nog steeds een belangrijke plaats in. Het is gelegen in het centrum van het dorp, naast en achter de St. Willibrorduskerk. Het kerkhof is duidelijk zichtbaar verdeeld in twee gebieden.
Naast de kerk het zgn. vrije deel, waar nabestaande een grafzerk naar eigen ontwerp kunnen plaatsen en een deel waar men alleen maar kruisen ziet van dezelfde afmeting en vorm.
De eerste begraafplaats van het dorp lag aan de noordzijde van de oude kerk, die eertijds aan de Groenstraat stond bij de afsplitsing naar de Kerkheide. Toen deze kerk in 1648 na de Vrede van Münster door de protestanten werd overgenomen en in verval raakte, bleef het kerkhof bij de kerk wel in gebruik. Bij de latere schuurkerk (deze stond op de plaats waar nu het woonhuis met nummer 48 in de Willibrordusstraat staat) was geen ruimte voor een kerkhof. Toen de vorige kerk in de jaren 1822-1823 in het centrum van het dorp gebouwd werd, was daarbij ook de ruimte om een nieuwe begraafplaats in te richten. Deze werd in 1824 in gebruik genomen; tot die tijd werd er nog steeds begraven op het oude kerkhof aan de Groenstraat.
In 1866 wordt het oude kerkhof opgepoot met o.a. lindebomen. In 1868 wordt er hout gekapt op het oude kerkhof, waarvan de opbrengst gebruikt wordt voor de bekostiging van een hardstenen vloer in de kerk.
Het nieuwe kerkhof werd gesitueerd naast de linkerzijde van de nieuwe kerk tegen de latere Kerkstraat. Hij lag grotendeels op het huidige “vrije deel” van het thans bestaande kerkhof. De graven waren meestal voorzien van een houten kruis. Alleen de notabelen van het dorp werden begraven onder een stenen zerk. In 1905 wordt het pad naast kerk opgeheven en het vrijgekomen terrein bij het kerkhof gevoegd. Ook wordt dan een strookje grond met haag overgenomen voor ƒ 2,60 van Daan van Hersel en aan de begraafplaats toegevoegd. In 1909 worden nieuwe zwartgeverfde, houten kruisen met witte letters geplaatst. Ze kosten ƒ 2,00 per stuk en voor de belettering wordt nog eens ƒ0,70 in rekening gebracht. Later in 1911 worden alle kruisen voorzien van een cementen voet om scheefzakken te voorkomen, welke inclusief vracht ƒ 0,60 kosten.
Vanwege enkele gesneuvelde niet-katholieke Nederlandse soldaten wordt er in mei 1940 een kleine hoekje tegen het transformatorhuisje ingericht als algemene begraafplaats. Het was middels een haag afgescheiden van de rest van het kerkhof. Die is later na het herbegraven van de soldaten weer opgeheven.
Onder pastoor Brans vindt er in 1960 een grote herinrichting van het kerkhof plaats.
Het kerkhof wordt flink uitgebreid in de richting van de Kloosterstraat en krijgt daarmee zijn huidige vorm. De houten kruisen verdwijnen en worden vervangen door kunstgranieten exemplaren, allen met dezelfde vorm en grootte. De graven komen in kaarsrechte rijen aan een betonnen balk liggen, waarop de kruisen geplaatst worden.
De nieuwe stenen kruisen kosten ƒ 45,00 per stuk, terwijl voor het plaatsen nog eens ƒ 15,00 betaald moest worden. Ook wordt dan op het oude kerkhof de zgn. vrije zone ingevoerd, waar de familie van de overledene dus zelf kan beslissen welke zerk of kruis men wil plaatsen. Hier staat tegenover, dat de grafrechten dan ook zo’n ƒ 300,00 duurder zijn dan op het gewone deel. Deze verschillen bestaan heden ten dage nog steeds. Ook werd toen achter op de begraafplaats de Calvarieberg opnieuw aangelegd. De graven van de overleden pastoor werden rond deze Calvarieberg gesitueerd. Echter de initiatiefnemer voor de reorganisatie, pastoor Brans, wilde niet bij de zijn voorgangers begraven worden Zijn laatste rustplaats kan men terugvinden op de vrije deel van het kerkhof. Na 2000 zijn de paden en de afscheidsplaats opnieuw bestraat en sindsdien ligt het Wintelrese kerkhof er netjes bij en is een bezoekje meer dan waard.
Bronnen: archief Parochie Wintelre.