Algemene Informatie

Graven opknappen Soerenseweg Jaarverslag 2023 (klik op deze regel)

In oktober 2020 is op verzoek van de gemeente Apeldoorn een stichting opgericht zie onder bovenstaande documenten "Stichting Vrienden Begraafplaats Soerenseweg"

link: www.begraafplaatssoerenseweg.nl

Maak een wandeling langs graven van tal van Apeldoorners die bij leven veel betekend hebben voor Apeldoorn. Zie de uitgebreide route beschrijving onder documenten



Toegankelijk
Van 1 april tot 1 oktober: 08.00 uur tot 20.00 uur
Van 1 oktober tot 1 april: 08.00 uur tot 17.00 uur



Dichtbij het centrum van Apeldoorn ligt de rijksmonumentale begraafplaats Soerenseweg. De eerste begrafenis vond hier plaats in 1897. De aanleg is in een mengvorm van de romantische landschapsstijl en de formele zakelijke stijl. Over de begraafplaats lopen gebogen lanen die mooie doorkijkjes bieden. Het is een oase van rust geworden m.b.t. flora en fauna. Deze meer dan 100 jaar oude plek is een deel van de Apeldoornse cultuurgeschiedenis. Dit geldt voor zowel de aanleg, de stijlen van graven en grafstenen, als de personen die er begraven zijn.

BEKENDE PERSONEN
De grootscheepse vestiging van welgestelden vond pas aan het einde van de 19de eeuw plaats. Tevens was de 19de eeuw een periode, waarin velen Apeldoorn nog niet permanent bewoonden en uiteindelijk werden begraven in hun geboorteplaats. Ook de hier begraven adel hield er, met een enkele uitzondering, sobere ideeën op na. Bovendien werd er in de periode 1900-1923 nog veel begraven op de Oude Begraafplaats aan de Loolaan, waar veel welgestelde (adellijke) families hun familiegraven hadden. Rijk uitgevoerde graven van middenstanders en industriëlen ziet men pas vanaf de jaren '10 en '20.
Op deze "nieuwe begraafplaats" zijn in het verleden tal van plaatselijk en regionaal bekende personages begraven: leden van bekende Gelderse adellijke families (Van Heeckeren, Van Regteren, Van Weede), figuren uit de plaatselijke politiek, rechtbankfunctionarissen en diverse Apeldoornse notabelen, militairen, predikanten, kunstenaars (architecten en aannemers). Opvallend is ook het grote aantal fabrikanten en ondernemers, die aan het einde van de 19de eeuw in Apeldoorn vele speciaalzaken en magazijnen vestigden als gevolg van de grote toeloop van welgestelden. Vele welgestelde families uit het noorden van het land (met name Friesland) hebben zich in de tweede helft van de 19de eeuw in Apeldoorn gevestigd. Hun talrijke aanwezigheid blijkt ook uit de vele Friese eigennamen en geboorteplaatsen, vermeld op zerken en stenen. Een andere categorie wordt gevormd door de aan het Koninklijk Huis verbonden personen, die hier begraven liggen, zoals leden van de hofhouding en (opper)houtvesters van het Kroondomein.


De begraafplaats heeft een afdeling met kindergraven en er worden urnenkelders uitgegeven. Op aangegeven plaatsen kunnen urnamenten worden geplaatst. Ook bestaat de mogelijkheid as te verstrooien en een gedenkplaats in te richten. Het is niet meer mogelijk, in verband met ruimtegebrek, om eigen graven voor bepaalde en onbepaalde tijd uit te geven. Wel is het mogelijk een grafrecht te vestigen op een zelfgekozen plek op een voormalige klasseafdeling tegen een speciaal tarief.(bron gemeente Apeldoorn)


Bij een aantal graven is in de omschrijving gebruik gemaakt van teksten uit het boekje "100 jaar Nieuwe Begraafplaats aan de Soerensche Grintwegweg" geschreven door Ton Steeman en enkele passages uit het "Geheugen van Apeldoorn"

OORLOGSGRAVEN
Verspreid over de gehele begraafplaats zijn 26 graven die bij de Oorlogsgravenstichting geregistreerd zijn.

MONUMENTEN
* Het Indië monument voor 34 Nederlandse militairen die hun leven gaven om in Indië orde en vrede te brengen.(t.o.de ingang)
* Vliegtuigramp 1946 (1 Klas 386-444)bij binnenkomst links.
* Gedenkteken voor het onvoldragen- ongeboren kind(vak IV Klasse 1120A-1132A)


DE SITUATIE IN APELDOORN
Rondom de Mariakerk op het Raadhuisplein was vroeger een ommuurd kerkhof. Aan de noordkant liep dit door tot aan de Deventerstraat. De huidige Prinsengang (dat is de steeg die van de Deventerstraat naar het Raadhuisplein voert, naast Albert Hein) was een pad dat dwars over het kerkhof liep naar de kerk toe.
Ook in de dorpskerk van Apeldoorn werden belangrijke personen begraven. In 1989 werd bij de opgravingen op het huidige Raadhuisplein de grafkelder gevonden van de familie Bentinck. Deze familie behoorde tot de vroegste bewoners (vanaf 1487) van het kasteel dat we momenteel kennen als Het Oude Loo. Willem Bentinck is overleden in 1543. Ook de grafstenen van de laatste bewoners van Het Oude Loo, Willem van Ulft en zijn vrouw Johanna Maria van Stepraedt, zijn in 1989 daar teruggevonden. Johanna van Stepraedt overleed in 1668, Willem van Ulft in 1678. In opdracht van hun zoon Johan Carselis van Ulft werd in 1684 op hun graf in de kerk een enorme grafsteen aangebracht. Dat was dus in het jaar waarin hij het kasteel met de bijberende bezittingen voor 90.000 Carodens verkocht aan stadhouder Willem III, de latere Koning-Stadhouder en bouwer van het zomerpaleis Het Loo.
De kerk en het kerkhof werden in 1842 opgeruimd om plaats te maken voor een nieuw raadhuis met een marktplein. Het kerkhof was niet meer nodig omdat aan de Loolaan (waar nu schouwburg Orpheus staat) in 1829 een nieuwe begraafplaats was aangelegd.(zie Kon.Besluit van 24 mei 1825 nr.162). Dit omdat in gemeentes van meer dan 1.000 inwoners overledenen niet meer binnen de bebouwde kom mochten worden begraven. In 1923 werd deze begraafplaats aan de Loolaan gesloten en in 1953 geruimd.
Soerenseweg Pad 1e klas 20240801 113133
Het College van B&W kocht in mei 1895 van de heer H. Hoegen Dijkhof een perceel heide met opslag, groot ruim 16 hectare, voor de prijs van f 5166,30. Gedeputeerde Staten keurden dit besluit goed op 19 juni van dat jaar. De gemeenteraad was boos over dit eigengereide optreden van het college. Het besluit werd verdedigd met het argument dat al in 1896 behoefte zou bestaan aan een nieuwe begraafplaats, "tenminste voor het begraven van onvermogenden".
De totale kosten van de aanleg van deze nieuwe begraafplaats werden geraamd op f 15.660,-.
De ingangspartij, bestaande uit een woonhuis, het lijkenhuis en het toegangshek, is in 1896 naar een ontwerp van de Apeldoornse architect J.A. Wijn gebouwd door aannemer G. Wegerif voor f 5540,-. Het hek werd geleverd en ook ge door smid W. Wiersinga, kosten f 2720,-. In oktober van dat jaar is ook besloten dat er in vijf klassen zou kunnen worden begraven in plaats van in vier.

In februari 1896 werd het spitwerk gegund. Ook besloot de gemeenteraad toen de beplanting langs de Soerense Grintweg voort te zetten tot de nieuwe begraafplaats en"Hare Majesteit de Koningin Weduwe dank te betuigen voor het daarvoor en ten behoeve van de nieuwe algemene begraafplaats geschonken plantsoen". Met plantsoen werd het plantmateriaal bedoeld.
In maart 1896 besloot het college de opdracht tot het beplanten, die was verstrekt aan de firma Groenewegen uit De Bilt, uit te stellen tot het najaar. Groenewegen zal dan worden uitgenodigd over te komen teneinde een opgave te krijgen van "het soort en het getal van het plantsoen dat door hem zal worden geleverd". Zo geschiedde.

In oktober stuurde Groenewegen de rekening van f 950,50. Hij leverde in totaal 2271 planten, waaronder 350 heesters, honderden prunussen, seringen en rozen, een groot aantal Thuyas, 4 "Abies Canadensis", Juniperus in drie soorten, Weigelia's enz.In het totaalbedrag was ook begrepen het loon en de reis- en verblijfkosten voor de opzichter, die vijf weken in Apeldoorn verbleef, totaal f 260,-
In de gemeenteraadsvergaderingen van maart en april 1897 is over die beplanting uitgebreid gediscussieerd. De burgemeester moest zich onder meer verantwoorden voor het feit dat het college had gekozen voor de erg dure plannen van de niet-Apeldoornse heer Groenewegen. Een bedrag van bijna f 1000,- was toen ook nogal wat. Om een beeld te schetsen: het jaarsalaris van de burgemeester bedroeg f 2400,-., van de gemeentesecretaris f 1600,-. Het schijnt dat het college daar toch een les van had geleerd, want in 1900 levert de Apeldoornse firma Klaas van Nes aanvullende beplanting voor de begraafplaats.




DE DOOD VAN BURGEMEESTER VAN HASSELT
Burgemeester van Hasselt overleed vlak na die enerverende vergaderingen op 8 mei plotseling aan een hartaanval. Op 12 mei 1897 werd hij onder overweldigende belangstelling als allereerste op de nieuwe begraafplaats ter aarde besteld. Zijn graf ligt recht voor de ingang in het middenpad.
Het heeft nog een hele tijd geduurd voor de begraafplaats helemaal gereed was. De eerstvolgende begrafenis na die van de burgemeester was die van wethouder Gerrit Klaarhamer op 6 november 1899. Pas op 1 januari 1900 werd het kerkhof officieel in gebruik genomen.
Door de grote groei die Apeldoorn aan het begin van de 20e eeuw onderging werd uitbreiding van de begraafplaats noodzakelijk. In 1915 kwam die uitbreiding er. Het ontwerp voor die uitbreiding is waarschijnlijk van de hand van de gemeente-architect De Zeeuw. De begraafplaats is naar drie richtingen vergroot en kreeg de vorm van de zeshoek die het nu nog heeft: Soerenseweg-Jachtlaan-Schuttersweg-Planetenlaan-Zandloperweg.
In 1940 is de grootste begraafplaats van Apeldoorn in gebruik genomen, Heidehof in Ugchelen. Er zijn nu 5 algemene begraafplaatsen: Soerenseweg, Beekbergen, Wenum, Uddel en Ugchelen.

MONUMENT
In 1987 kwam de ingangspartij van de begraafplaats op de gemeentelijke monumentenlijst. De omschrijving geeft aan dat het gaat om de in neo-renaissanstijl gebouwde aula en woning, met trapgevels en natuurstenen sierelementen, met daartussenin een monumentaal toegangshek.
In 1996 maakte het MAB (Monumenten Advies Bureau) op verzoek van de gemeente een inventarisatie en waardebepaling van de algemene begraafplaats aan de Soerenseweg. Conclusie: Het samenhangende geheel van de parken en plantsoenen, de bomen en boomgroepen, de lanen en de paden is, door de schoonheid en het markante eigen karakter, van grote cultuurhistorische betekenis en daardoor van onschatbare waarde voor Apeldoorn. Het bureau adviseert daarom naast de ingangspartij ook de begraafplaats zelf te kwalificeren als gemeentelijk beschermd gezicht.
Ook de Rijksdienst voor de Monumentenzorg bleek overtuigd en in het jaar 2000 is de begraafplaats als geheel op de rijksmonumentenlijst geplaatst.

DE ONTWIKKELING VAN DE BEGRAAFPLAATS IN 100 JAAR
Het ontwerp van de begraafplaats kan worden onderscheiden in twee verschillende stijlen.
Het oudste deel, uit de negentiende eeuw, is aangelegd in een landschappelijke romantische stijl, ruim opgezet, met schilderachtige elementen, doorkijkjes, gebogen paden en een grote diversiteit in beplanting. Het nieuwere deel, uit het begin van de 20ste eeuw, is strakker, formeler. Dat was, naast een verandering in mentaliteit en een andere kijk op de dood, ook een gevolg van het feit dat de bevolking enorm toenam en er zorgvuldiger moest worden omgesprongen met de beschikbare ruimte. Ook in de graven en de grafstenen zelf zien we een verandering in de tijd. Veel voorkomend is de plat liggende steen omgeven door een hekwerk. De hekwerken hebben vaak de vorm van een ledikant, waarmee de "laatste rustplaats" wordt gesymboliseerd. Ook in andere materialen vinden we deze vorm vaak terug. Veel van de graven zijn omgeven door soms bijzonder fraai uitgevoerde hekwerken. Het graf van burgemeester Van Hasselt is daarvan een goed voorbeeld, maar u zult er bij uw wandeling over de begraafplaats nog meer tegenkomen.
Voor de gedenkstenen werd meest weerbestendig materiaal gebruikt. De zerken zijn van hardsteen, de ornamenten van marmer, graniet en ook brons. Later werden ook andere materialen gebruikt, als cement, beton, baksteen of kunststeen en ook het nieuwe materiaal marmerglas, een gegoten glasmengsel. Deze begraafplaats raakte langzamerhand vol, waardoor het aantal begrafenissen verminderde. In 1965 lag dat aantal nog boven de honderd. In de zeventiger jaren liep dit terug tot een dieptepunt van 23 in 1989. In dat jaar vond een grootschalige ruiming plaats van de 4e en 5e klasse graven met het doel weer begraafruimte te verkrijgen. Dit "nieuwe gedeelte" wordt aangeduid met E graven Sindsdien liep het aantal begrafenissen weer duidelijk op. Momenteel zijn het voornamelijk bijzettingen.

Verschillende grafmonumenten op deze begraafplaats kunnen worden toegeschreven aan de in de vroege 20ste eeuw florerende Apeldoornse steenhouwersateliers, waarvan de ateliers van de firma's Wegerif, Tesink en Wed.P.Meyer de bekendste waren.



Slachtoffers van Vliegtuigramp 1946 (1 Klas 386-444) zijn hier begraven. Vanaf de hoofdingang direct links en daarna links in het "rondje"









VANAF 2010 IS EEN GROEP VRIJWILLIGERS WERKZAAM, OP WOENSDAGMIDDAGEN, OM OUDE GRAVEN SCHOON TE HOUDEN. ZIE ONDER NIEUWSBERICHTEN.

Met betrekking tot grafrechten en begraven kunt u zich wenden:
Begraafplaatsenadministratie Gemeente Apeldoorn.
e-mail : bpa@apeldoorn.nl
telefoon : 055-5801724



Voor een grote uitgave gebruik de link bij Documenten bovenaan deze pagina
Soerenseweg plattegrond