3-3-2025 - Wat bezielt grafschenners?

'motieven zijn vaak heel persoonlijk'

Groot verdriet en vooral onbegrip en onmacht op begraafplaats Westduin in Den Haag afgelopen week. Daar werd een flink aantal graven en urnen vernield, onder meer kindergraven. De vraag: wie doet zoiets?

door: TILL BEHNE

De ontreddering was groot. Tientallen urnen en graven, zowel kindergraven als grafzerken van volwassenen, zijn kapot. Er is as van een overledene gevonden op een wandelpad en er werd schade aangebracht aan de herdenkingsmonumenten van een verzamelgraf voor kinderen. Wie achter de vernielingen zit, is nog niet duidelijk.

Naar de motieven van grafschenners blijft het vaak gissen. Lang niet altijd wordt er iemand gepakt en ook als dat het geval is, is de vinger er niet altijd op te leggen. Volgens forensisch psycholoog Ernst Ameling, die lang werkte bij het Pieter Baan Centrum, zijn de motieven van een grafschender vaak heel persoonlijk en daarmee uniek.

Motieven
,,Je kunt denken aan negatieve gevoelens richting de overledene, maar ook aan religieuze of politieke motiveringen. Het kan in de relationele sfeer zitten of juist gericht zijn tegen iemand die een misdaad begaan heeft en dat de grafschennis een soort vergeldingsactie is. Dat zijn allemaal redelijk rationeel verklaarbare motieven. Overigens is het dan nog een forse stap om het ook daadwerkelijk te gaan doen. Dan heb je nog de meer irrationele kant. Mensen kunnen ook iets doen vanuit een bepaalde driftmatigheid. Vanuit een psychose of waanbeelden, stemmen in je hoofd die zeggen dat je iets moet doen. Vaak is er bij grafschennis ook sprake van vandalisme. Maar ik vind vandalisme meer een ruit ingooien of een bushokje slopen. Voor mij gaat grafschennis verder dan vandalisme."

Grafschennis komt helaas geregeld voor en, hoe onbegrijpelijk ook, lijkt vandalisme daarbij toch vaak de oorzaak. In juli 2021 werden 150 graven vernield op begraafplaats Beukenhage in 's-Gravenzande. Twee minderjarige jongens werden opgepakt voor de vernielingen. Ze zijn veroordeeld tot een werkstraf van tachtig uur. Over de motieven van de daders werd niks bekendgemaakt.

Igle Weidenaar van de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen zei destijds in deze krant dat deze vandalistische jongeren vaak 'onnozel kuddegedrag' vertonen en de impact van hun daden totaal niet lijken te begrijpen. ,,Maatregelen nemen is ook gewoon heel lastig. Begraafplaatsen liggen nu eenmaal afgelegen en je kunt er dan helaas ook vaak je gang gaan. Als we de motieven van daders zouden kennen, zou grafschennis wellicht voorkomen kunnen worden."

Die motieven zou Ernst Ameling ook maar wat graag onderzoeken. "Dat is lastig, je kunt helaas niemand dwingen tot zo'n onderzoek."

Gevangenisstraf
Welke straffen worden ervoor uitgedeeld? De twee minderjarige jongens die de begraafplaats in 's-Gravenzande schonden, kregen dus een werkstraf van 80 uur. Volgens het strafrecht, artikel 149, kun je een gevangenisstraf krijgen van maximaal een jaar en een boete van de derde categorie, maximaal 10.300 euro.

Onder grafschennis valt vandalisme als het bekladden en/of vernielen van een graf, of het daarop gestelde gedenkteken. Ook urineren op een graf wordt gezien als grafschennis. Ook grafroverij is grafschennis. Volgens Ernst Ameling is het zowel voor de straf als voor de impact op de nabestaanden van belang in welke mate het graf geschonden wordt. ,,Een grafsteen omduwen, is al verschrikkelijk genoeg, maar het daadwerkelijk opgraven van een grafkist of bepaalde handelingen verrichten met een lijk gaat natuurlijk veel verder."
(bron: AD-Den Haag)